LOANWORD

triumf

VARIANTS

triumf, rzadziej tryumf

DEFINITION

USJP: 1. „ostateczne pokonanie przeciwnika, zwłaszcza w walce; zwycięstwo", 2. „sukces, wybitne osiągnięcie w jakiejś dziedzinie", 3. „widoczna w czyichś słowach lub w czyimś zachowaniu duma, radość z odniesionego zwycięstwa, sukcesu", 4. „zwycięstwo jakichś idei, wartości itp. nad innymi ideami lub wartościami";

WSWO: 1. „wspaniałe zwycięstwo nad przeciwnikiem, odniesione w walce lub innej rywalizacji", 2. „wielki sukces w jakiejś dziedzinie", 3. „radość i satysfakcja z odniesionego zwycięstwa lub sukcesu", 4. „zwycięstwo jakichś idei lub wartości nad innymi ideami lub wartościami".

Ze względu na bliskość tych znaczeń rozpatrujemy je tutaj łącznie.

USAGE

Według USJP słowo książkowe. Dystrybucję stylistyczną podano przy poszczególnych wariantach niżej.

OTHER MEANINGS

„w starożytnym Rzymie: uroczysty wjazd zwycięskiego wodza do stolicy", także „uroczystość z racji odniesionego zwycięstwa (militarnego)" (USJP)

ETYMOLOGY/STRUCTURE

Z łc. triumphus, prawdopodobnie od gr. thriambos ‘hymn na część Bachusa'.

WORD HISTORY

Słowo nieobecne w SStp, uwzględnione w indeksie haseł SPXVI. W SJPXVII zanotowane w formie tryumf w dwóch znaczeniach: 1. „uroczystość z okazji zwycięstwa", 2. „głośna radość manifestowana okrzykami, strzelaniną itp. z powodu jakiejś okazji (np. zwycięstwa, uroczystości kościelnej)"; obok wyrazy pokrewne: tryumfator i tryumfować.

W Nowym dykcjonarzu Troca nadal w pisowni tryumf, tak samo w SJPLin, gdzie definicja: „obrządek uroczysty, wjazd solenny wodza w Rzymie po zwyciężonych nieprzyjaciołach" nie obejmuje wszystkich przykładów (w niektórych wyraża się znaczenie współczesne: ‘zwycięstwo' lub ‘radość ze zwycięstwa'). O tym, że znaczenie ‘zwycięstwo, sukces' kształtowało się już w końcu XVIII w., świadczy też np. cytat z Trembeckiego w SJPDor.

W SWil w pisowni trjumf, w dwóch znaczeniach, z których współczesne podano na drugim miejscu jako przenośne: 1. „obrząd, wjazd uroczysty po zwycięstwie", 2. przen. „zwycięstwo". W SWar kilka wariantów zapisu: tryumf, tryjumf, a nawet tryjonf, ale podstawowego dziś znaczenia ‘zwycięstwo' brak: 1. „obchód uroczysty, pompatyczny wjazd wodza w Rzymie po odniesionym zwycięstwie", 2. „tryumfowanie, duma, zadowolenie z postawienia na swoim".

Spośród międzywojennych słowników Arcta jedne mają tylko pisownię triumf, inne odsyłają tryumf do triumfu, ale znaczenie ‘zwycięstwo' dają na początku. W SJPDor, obejmującym dwieście lat rozwoju polszczyzny, podstawową formą jest nadal tryumf, mimo to współczesne znaczenie wysunięto na początek. Ten sam kierunek odesłania – do tryumfu jako formy podstawowej – powtórzono w SJPSz, a nawet, zaskakująco, w SWJP. Niewiele późniejsze ISJP, USJP i WSWO odsyłają jednak zgodnie tryumf do triumfu, tak samo jak wcześniejsze od nich słowniki wyrazów obcych Rysiewicza i Kopalińskiego.

O tym, że częstszy dziś wariant słowa kształtował się nie bez wahań, świadczą także słowniki poprawnościowe: w Słowniku ortoepicznym Szobera odesłano tryumf do triumfu, tak samo w jego powojennym wydaniu noszącym tytuł Słownik poprawnej polszczyzny, natomiast późniejszy tylko o kilka lat SPP odwrócił kierunek i odesłał triumf do tryumfu. Decyzję tę zmienili redaktorzy NSPP, przywracając stan ze słownika Szobera.

Rozbieżności w pisowni dotyczyły dawniej też innych wyrazów, w których po spółgłosce wymawiano [j]. W początku XX wieku językoznawcy próbowali ten stan uporządkować, co nie od razu się udało, por. relację Jodłowskiego (1979: 81–95) i żartobliwą uwagę Tokarskiego (1979: 3–4): „Na brak urodzaju reform ortograficznych, przynajmniej w moim pokoleniu, trudno byłoby narzekać. Niedługo po elementarzu uczono mnie pisać «waryat», już w szkole średniej «warjat», natomiast innych sam uczyłem pisowni «wariat»". XI wydanie Pisowni polskiej PAU (1936) zniosło pisownię waryat i warjat, tym samy otwierając drogę do upowszechnienia się formy triumf. Z dawnej ortografii do dziś pozostały dwa wyjątki: Maryja (w odniesieniu do Matki Boskiej) oraz tryumf i wyrazy pokrewne, zob. WSO, par. [20] (7.4) w Zasadach pisowni i interpunkcji.

W sumie w historii słowa tryumf/triumf widać dwa procesy: 1. kształtowanie się nowego znaczenia ‘zwycięstwo, sukces' i jego rywalizację ze znaczeniem starszym ‘radość ze zwycięstwa', 2. upowszechnianie się nowej pisowni. Pierwszy proces trwał od końcu XVIII w. po początek XX w., a jego rozciągłość w czasie ma związek z tym, że różnica między znaczeniem starym a nowym nie jest duża i w wielu kontekstach można się wahać, o które chodzi. Drugi proces dokonał się dopiero w drugiej połowie XX w., choć formalne podstawy zyskał w reformie ortograficznej z lat 30.

DERIVATIVES

triumfalny, triumfalnie, triumfalizm, triumfalistyczny, triumfować oraz odpowiednie warianty na tryumf-. Niektóre z tych wyrazów mogły mieć motywację równoległą, np. triumfalny – od triumf z przyrostkiem -alny lub od łc. triumphalis. Pol. triumfować zapewne od triumf z przyrostkiem -ować niż od łac. triumpho, ale pol. triumfator raczej od łc. triumphator niż od triumf z przyrostkiem -ator.

VARIANT

triumf

PRONUNCIATION

[trjũf, trjumf] albo [trijũf, trijumf]; jak widać, słowo może mieć jedną lub dwie sylaby, co w poezji stwarza pewną swobodę w konstruowaniu wiersza.

GRAMMAR

Rzeczownik męski nieżywotny, triumfu, triumfie, triumfy. Składnia: triumf kogo/czego – nad kim/czym.

FREQUENCY

Około 12 na milion słów.

USAGE

Słowo najczęstsze w literaturze faktu i beletrystyce, rzadsze w publicystyce, jeszcze rzadsze w innych rodzajach tekstów (źródło: funkcja Profil wyszukiwarki PELCRA w NKJP).

COLLOCATIONS

triumf

światowy ~, wielki, wspaniały, największe ~y ● efektowny ~, radosny ● niespodziewany ~, osobisty, podwójny, małe ~y, prawdziwe ● pierwszy ~, drugi, trzeci, czwarty..., któryś z rzędu, kolejny, końcowy, ostateczny, ostatni, pierwsze ~y ● sportowe ~y

~ militarny

~ demokracji, jakiejś idei, kapitalizmu, socjalizmu, techniki ● ~ dobra, miłości, siły, sprawiedliwości, śmierci, wiary, woli, zła, życia, ~ ducha nad materią ● ~ drużyny, gospodarzy, piłkarzy, Polaków ● ~ Cezara

~ nad śmiercią, wrogiem ● ~ w jakiejś imprezie, klasyfikacji (generalnej, końcowej), konkursie, lidze, mistrzostwach, Pucharze (Polski, Europy itp.), rozgrywkach, turnieju, walce, zawodach

dowód ~u, głos, nutka, okrzyk, radość, świadectwo, uśmiech, wyraz, znak ● poczucie ~u, uczucie ● chwila ~u, czas, dzień, okres

faworyci do ~u (w zawodach), powód do ~u

odnieść ~, ogłosić, święcić ~y, świętować ~, być świadkiem ~u

coś ma doprowadzić do ~u, przyniosło ~

ktoś pewny ~u, upojony ~em, coś pełnego ~u ● (mówić) z ~em w głosie, (mówić) z ~em w oczach, (patrzeć, powiedzieć coś) z ~em ● w geście ~u

EXAMPLES

Związek jest przekonany, że Rosji dać może lepszą przyszłość nie droga krwi i ognia, lecz droga pokojowej walki legalnymi środkami, której celem triumf prawdy, wolności i rozumnego ładu. (Telegramy „Kuriera Litewskiego", „Kurier Litewski", 1906, nr 182 (283))

Finały turnieju tenisowego o nieoficjalne mistrzostwo świata w Wimbledonie przyniosły niebywały triumf tenisistom amerykańskim, którzy zdobyli pierwsze miejsca we wszystkich grach. (Stany Zjednoczone – górą!, „Warszawski Dziennik Narodowy", 1939, nr 188)

Rzymianie, widząc, że wódz powstańców ranny, wydają ryk triumfu i nacierają z podwójną siłą. (Halina Rudnicka, Uczniowie Spartakusa, 1951)

Władze zmuszały wprawdzie księży do organizowania galowych nabożeństw z okazji świąt domu panującego i nielicznych triumfów oręża rosyjskiego, ale w tych samych kościołach, przy wszelkich możliwych okazjach, intonowano pieśni patriotyczne: „Boże, coś Polskę..." i „Z dymem pożarów...". (Bohdan Cywiński, Rodowody niepokornych, 1971)

Przypomina mi się jedna analogia sukcesu abstrakcjonistów – triumf kubizmu w Paryżu w latach 1925–1927. Wystawa kubistów całego świata w Orangérie, bodajże w 1926 roku, była wyrazem tego triumfu. (Józef Czapski, Patrząc, 1983)

(...) robota postępowała naprzód i propaganda nagłaśniała z triumfem każdy kolejny krok w budownictwie. (Tadeusz Kwiatkowski, Panopticum, 1995)

Dzikie kwiaty porastające groby są triumfem życia nad śmiercią. (Grażyna Borkowska, Wyobraźnia akwatyczna, „Gazeta Wyborcza", 29.05.1999)

Adam Małysz wygrał niedzielny konkurs skoków Pucharu Świata w Oslo-Holmenkollen. Końcowy triumf w klasyfikacji sezonu 2000/2001 Polak zapewnił sobie podczas poprzednich zawodów w Trondheim. (Adam Małysz pobił rekord zwycięstw, „Metropol", 2001, nr 12/03)

Po niedawnych triumfach na rozdaniu nagród Grammy (dwie statuetki) Justin Timberlake (23 l.) postanowił sięgnąć po filmowy sukces. (Justin do kina, „Fakt", 12.02.2004)

VARIANT

tryumf

PRONUNCIATION

[tryũf, tryumf]

GRAMMAR

Rzeczownik męski nieżywotny, tryumfu, tryumfie, tryumfy. Składnia: tryumf kogo/czego – nad kim/czym.

FREQUENCY

Około 3 na milion słów.

USAGE

Słowo najczęstsze w tekstach literackich, rzadsze w literaturze faktu, jeszcze rzadsze w innych rodzajach tekstów (źródło: funkcja Profil wyszukiwarki PELCRA w NKJP).

COLLOCATIONS

tryumf

największe ~y, wielki ~, mały ● kolejny ~, ostateczny, pierwszy

~ zła, życia

chwile ~u, dzień ● okrzyk ~u, uśmiech

odnieść ~, święcić ~y

EXAMPLES

Żarty są moje groty, żarty me oręże;
Z tą bronią jeśli wygram, jeżeli zwyciężę,
Tryumf mój będzie słodki bez strony skrzywdzenia.
(Franciszek Zabłocki, Fircyk w zalotach, 1781)

Zwycięska szlachta biega z okrzykiem wesela,
Ci do beczek, ci łupy rwą z nieprzyjaciela;
Jeden Robak tryumfów szlachty nie podziela.
(Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, 1834)

W samym obozie łupy wzięto niezmierne. Sto dwadzieścia dział, a z nimi trzysta chorągwi i znaków przesłał hetman wielki z owego pola, na którym po raz już drugi w ciągu wieku szabla polska święciła tryumf znamienity. (Henryk Sienkiewicz, Pan Wołodyjowski, 1887)

(...) był bogatym, niezrozumiałym, obrzydliwym, tłustym mężczyzną, w którego oczach widziałam przez cały rok tylko dwa uczucia: albo chytrość, albo tryumf. (Stefan Żeromski, Ludzie bezdomni, 1900)

Tryumfy rzeczypospolitej francuskiej są jedyną naszą nadzieją... Za jej pomocą może zobaczymy jeszcze domy nasze, któreśmy z rozrzewnieniem porzucili... (Leon Kruczkowski, Kordian i cham, 1932)

Potem ogromne tryumfy święcił
Za zdjęcia, które w puszczy nakręcił.
(Jan Brzechwa, Pan Soczewka na dnie oceanu, 1960)

Płodził utwory okolicznościowe sławiące tryumfy Batorego (...), układał wierszem broszury przeciw Zamoyskiemu (...). (Jerzy Ziomek, Renesans, 1973)

(...) w dobie tryumfów agresywnego rocka z jednej strony i ekspansji jazzowej awangardy z drugiej spokojny aksamitny baryton Cole'a uchodził za symbol estradowego konserwatyzmu. (Mirosław Pęczak, Seks Jazz, „Polityka", 1.05.2004)

Jako nastolatek zdobył swój pierwszy Puchar Europy (przyznawany za tryumf w Lidze Mistrzów), później wywalczył ich jeszcze dwa. (Rafał Stec, Rozważny i romantyczny, „Ozon", 2005, nr 4)

Każda rodzina zabierała do glinianego naczynia żar pozostały po ognisku i zanosiła go do domu. Ogień wyrażał tryumf światła nad ciemnością. (Leszek Matela, Kod druidów i sekrety celtów, 2006)

SYNONYM

zwycięstwo

PRONUNCIATION

[zvyćęstfo]

GRAMMAR

Rzeczownik nijaki, zwycięstwa, zwycięstwie. Składnia: zwycięstwo kogo/czego – nad kim/czym.

FREQUENCY

Około 120 na milion słów.

DEFINITION

ISJP: 1. „pomyślny dla jednego z przeciwników wynik wojny, bitwy lub rywalizacji", 2. „powodzenie w dążeniu do jakiegoś celu", 3. „Zwycięstwo jakichś idei, wartości itp. to sytuacja, w której okazały się one silniejsze od innych idei lub wartości";

SWJP: 1. „decydujący sukces w walce, w rywalizacji o coś; pokonanie kogoś, czegoś, wygranie wojny, gry", 2. „przezwyciężenie czegoś, zdobycie dominującej pozycji".

USAGE

Słowo nienacechowane stylistycznie, wspólne dla różnych odmian języka. Najczęstsze w publicystyce, rzadsze w literaturze faktu, jeszcze rzadsze w tekstach naukowo-dydaktycznych i literackich (źródło: funkcja Profil wyszukiwarki PELCRA w NKJP).

ETYMOLOGY/STRUCTURE

Od zwyciężyć, z psł. *vitędzь ‘bohater, zwycięzca'.

WORD HISTORY

Słowo obecne już w SStp w dzisiejszym znaczeniu.

COLLOCATIONS

zwycięstw|o

absolutne ~o, bezapelacyjne, błyskotliwe, całkowite, decydujące, druzgocące, efektowne, historyczne, miażdżące, największe, ostateczne, pełne, pewne, piękne, przekonujące, spektakularne, świetne, totalne, wielkie, wspaniałe, wysokie, zdecydowane, małe ● łatwe ~o, szybkie, szczęśliwe ● krwawe ~o, pokojowe ● duchowe ~o, moralne, pośmiertne ● pierwsze ~o, drugie, trzecie itd., kolejne ● ligowe ~o, pucharowe ● cenne ~o, ewentualne, końcowe, ostatnie, podwójne, rychłe, sensacyjne, zasłużone ● niemieckie ~o

~o militarne, wojenne, wyborcze ● ~o grunwaldzkie

~o aliantów, bolszewików, komunistów, lewicy, opozycji, jakiejś partii, postkomunistów, prawicy, republikanów, socjalistów ● ~o demokracji, komunizmu, rewolucji ● ~o jakiejś armii, jakichś wojsk ● ~o jakiejś drużyny, gospodarzy, gości, lidera ● ~o Niemiec, Rosji itp. ● ~o Francuzów, Polaków itp. ● ~o Jelcyna, Napoleona, Kwaśniewskiego itp., ~o jakiegoś kandydata, ~o „Solidarności", SLD ● ~o dobra (nad złem), ducha (nad materią)

~o nad bolszewikami, faszyzmem, komunizmem, (hitlerowskimi) Niemcami, Szwedami, jakimiś wojskami, wrogami, nad Hitlerem ● ~o nad jakąś drużyną, liderem, rywalami, jakimś zespołem, nad Legią, ŁKS, Wisłą itp., nad Bułgarią, Turcją itp. (w meczu) ● ~o nad chorobą, śmiercią, złem ● ~o w bitwie, walce, wojnie ● ~o pod Grunwaldem, Wiedniem ● ~o w biegu, derby, finale, jakiejś klasyfikacji, konkursie, lidze, meczu, mistrzostwach, plebiscycie, Pucharze Polski (Europy, Świata), rajdzie, jakichś rozgrywkach, rywalizacji, slalomie, turnieju, wyścigu, zawodach, w jakiejś kategorii ● ~o wyborach, przetargu, sporze ● któreś ~o w czyjejś karierze, w sezonie

defilada ~a, euforia, okrzyki, radość, taniec ● dzień ~a, rocznica ● laur ~a, symbol, zapowiedź, znak ● rozmiary ~a, szanse, wola, seria ~ ● owoce ~a, smak, szala ~a ● plac Zwycięstwa, pomnik

mecz o ~o, pojedynek, walka ● medal za ~o, nagroda, premia, puchar, punkty ● radość ze ~a, satysfakcja ● klucz do ~a, droga ● faworyt do ~a, kandydat, pretendent ● wieść o ~ie

fetować ~o, odtrąbić, ogłosić, świętować, uczcić, cieszyć się ze ~a ● odnieść ~o, osiągnąć, wywalczyć, sięgnąć po ~o, zakończyć (mecz, sezon) ~em ● dążyć do ~a, grać o ~o, rywalizować, walczyć, stoczyć walkę o ~o, jechać po ~o ● marzyć o ~ie, myśleć, przewidywać ~o, życzyć komuś ~a ● odebrać komuś ~o, poprowadzić kogoś do ~a, zapewnić komuś ~o, zawdzięczać ~o komuś/czemuś ● okupić ~o czymś, otrzymać coś za ~o

coś doprowadziło do czyjegoś ~a, przyniosło komuś ~o, zapewniło, przesądziło o czyimś ~ie, rozstrzygnęło, zadecydowało, wystarczyło do ~a ● do ~a zabrakło jednego głosu (jednego punktu, jednej sekundy) ● coś oznacza ~o, zapowiada, symbolizuje

~o cieszy, ~o przypadło komuś, przyszło łatwo (z trudem)

~o i awans, ~o i klęska, ~o i porażka, ~o i remis ● klęska i ~o, porażka i ~o, remis i ~o, walka i ~o

bliski ~a, pewny, upojeni ~em, zadowolony ze ~a ● podnieść (unieść, wznieść) ręce w geście ~a, zrobić coś na pamiątkę ~a ● w przypadku ~a

EXAMPLES

Oni w swoje wozy i ufają w konie,
A my w Pańskiej kładźmy nadzieję obronie.
Oni upaść muszą, a my powstaniemy
I zwycięstwa znaki sławne podniesiemy.
(Jan Kochanowski, Psałterz Dawidów, 1579)

Wszystko to gotów jestem z dziwnym znosić męstwem.
Stałość będzie mą bronią, pokora zwycięstwem.
(Franciszek Zabłocki, Fircyk w zalotach, 1781)

Ach, łatwo pan zwycięstwo nade mną odnosisz,
Bo nie mogę odmówić, kiedy o co prosisz.
(Aleksander Fredro, Mąż i żona, 1822)

Zwycięstwo było wielkie, bo Kaszubów mało co, podając tył, ujść podążyło, a i tych jeszcze część wybito po drodze. (Józef Ignacy Kraszewski, Stara baśń, 1876)

Wszyscy zerwali się na nogi, wierne oczy wbiły się w niego, a on, podnosząc w górę kielich, wyrzekł krótko:
– Śmierć lub zwycięstwo!
(Władysław Reymont, Rok 1794, 1918)

Wspaniałe zwycięstwo Armii Czerwonej jest zwycięstwem narodów słowiańskich, wieczystym zażegnaniem niebezpieczeństwa niemieckiego. (Wiec na Placu Teatralnym, „Życie Warszawy", 4.05.1945)

(...) miał rację dziennikarz amerykański, przewidując, że zwycięstwo ZSRR w wyścigu rakietowym zmusi rządy zachodnie do zgody na radziecką propozycję konferencji na szczycie. (Wizja i fakty, „Przekrój", 1960, nr 771)

Ograniczenie ruchu w centrum Krakowa jest zwycięstwem obrońców czystego środowiska, którzy już od dawna domagali się zmniejszenia emisji trujących spalin wśród zabytkowych obiektów. (Centrum Krakowa bez samochodów, „Aura", 1988, nr 12)

O ile zwycięstwo Śląska Wrocław nad Warszawianką (25:24) niespodzianką nie było, o tyle porażka 21:22 Petro w Lubinie to sensacja. (Michał Karpiński, Seria A piłkarzy ręcznych, „Gazeta Wrocławska", 2000, nr 10/04)

MULTI-WORD EXPRESSIONS

pyrrusowe zwycięstwo, za grobem zwycięstwo, zwycięstwo nad sobą („pokonanie własnych słabości (...)" – ISJP)

GENERAL DISCUSSION

W niektórych słownikach (ISJP, WSWO, Kopaliński, Rysiewicz) triumf jest definiowany jako wspaniałe zwycięstwo, rozstrzygające o wyniku wojny lub rywalizacji, bądź jako wielki sukces. Z triumfem związana jest także radość, wręcz euforia, składająca się na osobne znaczenie tego słowa, nie przysługujące zwycięstwu.

Poczucie, że triumf nie jest jakimkolwiek zwycięstwem, lecz tylko wspaniałym i spektakularnym, trudno jednak potwierdzić w badaniach korpusowych. W szczególności obrazy kolokacyjne triumfu/tryumfu i zwycięstwa nie dają się interpretować jednoznacznie. Liczne przymiotniki podkreślające rozmiary zwycięstwa (absolutne zwycięstwo, bezapelacyjne, błyskotliwe itd.) mogą świadczyć o tym, że zwycięstwo jako takie jest nienacechowane ze względu na swoją skalę i wymaga dodatkowych określeń, mogą jednak też służyć gradacji zjawiska, które z natury rzeczy jest wielkie i efektowne, lub pełnić funkcje czysto hiperboliczne (por. potężny huragan, nieprzebrane bogactwo i inne wyrażenia, w których przymiotnik w zasadzie dubluje treści zawarte w rzeczowniku). Mało diagnostyczna jest też kolokacja małe triumfy: można by ją traktować jako argument za tym, że triumf z definicji jest wielki, gdyby nie to, że w NKJP stosunkowo liczne są też wystąpienia ciągu małe zwycięstwo.

W porównaniu ze zwycięstwem jest triumf słowem nacechowanym: po pierwsze dziesięciokrotnie rzadszym, po drugie rozpoznawalnie obcym, po trzecie używanym głównie w tekstach literackich. Jeszcze bardziej skupia na sobie uwagę tryumf, zachowujący starą, dziś wyjątkową pisownię. To, że triumf i tryumf stanowią nacechowany człon pary synonimicznej, a zwłaszcza ich obca forma, trudniejsza percepcyjnie, może sprzyjać postrzeganiu ich jako wyrażających większe rozmiary desygnatu, por. dyskusję o wpływie formy na percepcję znaczenia wyrazu w artykule drastyczny, rażący w niniejszej witrynie. Dalszych argumentów za tym, że triumf to coś więcej niż po prostu zwycięstwo, mógłby dostarczyć eksperyment psychologiczny.

REFERENCES

ISJP: Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1–2. Warszawa: PWN, 2000.

Jodłowski S., Losy polskiej ortografii. Warszawa: PWN, 1979.

NKJP: Narodowy Korpus Języka polskiego, http://www.nkjp.pl.

Nowy dykcjonarz, to jest mownik polsko-niemiecko-francuski, M. A. Troc. Lipsk: „Nakładem Jana Fryderyka Gledycza", 1764.

NSPP: Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski. Warszawa: PWN, 1999.

PELCRA: P. Pęzik, Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP (w:) A. Przepiórkowski, M. Bańko, R. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk (red.): Narodowy Korpus Języka Polskiego. Warszawa: PWN, 2012, s. 253–273.

Pisownia polska. Przepisy, słownik. Według uchwał Komitetu Ortograficznego Polskiej Akademii Umiejętności z r. 1936, red. Kazimierz Nitsch. Lwów: Książnica-Atlas, 1936.

SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11. Warszawa: PWN, 1958–1969.

SJPLin: Słownik języka polskiego, S. B. Linde, t. 1–6. Warszawa, 1807–1814.

SJPSz: Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3. Warszawa: PWN, wyd. 1 scalone, 1995 [wyd. 1, PWN, 1978–1981; suplement 1992].

SJPXVII: Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku. Kraków: IJP PAN, 1996–, http://sxvii.pl/.

Słownik ortoepiczny. Jak mówić i pisać po polsku, S. Szober. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, 1937.

Słownik polszczyzny XVI wieku, indeks haseł, http://www.spxvi.edu.pl/indeks/.

Słownik poprawnej polszczyzny, S. Szober, wyd. 6. Warszawa: PIW, 1968.

Słownik wyrazów obcych, red. Z. Rysiewicz. Warszawa: PIW, 1954.

Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, W. Kopaliński, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967.

SPP: Słownik poprawnej polszczyzny, red. W. Doroszewski, H. Kurkowska. Warszawa: PWN, 1973.

SStp: Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–11. Kraków: IJP PAN, 1953–2002.

SWar: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8. Warszawa, 1900–1927.

SWil: Słownik języka polskiego, A. Zdanowicz i in., t. 1–2. Wilno: „wydany staraniem i kosztem Maurycego Orgelbranda", 1861.

SWJP: Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj. Warszawa: Wilga, 1996.

Tokarski J., Traktat o ortografii polskiej. Warszawa: WSiP, 1979.

USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–6. Warszawa: PWN, 2003.

WSO: Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, red. E. Polański. Warszawa: PWN. 2003.

WSWO: Wielki słownik wyrazów obcych PWN, red. M. Bańko. Warszawa: PWN, 2003.

AUTHOR

Mirosław Bańko

PUBLISHED

25.03.2014