LOANWORD

fenomenalny

DEFINITION

SWJP: „osiągający w jakimś zakresie lub w jakiejś dziedzinie poziom lub wyniki wyraźnie lepsze od dotychczas najlepszych; niezwykły, nadzwyczajny, wyjątkowy".

ISJP: „Coś, co jest fenomenalne, budzi podziw swoją wyjątkowością".

USJP: „niezwykły, nadzwyczajny, zadziwiający, wyjątkowy".

USAGE

Według USJP słowo książkowe, według ISJP ekspresywne. W NKJP najczęstsze w literaturze faktu, internetowych tekstach interaktywnych i w beletrystyce, stosunkowo częste też w publicystyce; rzadkie w publikacjach informacyjno-poradnikowych i naukowo-dydaktycznych (źródło: funkcja Profil wyszukiwarki PELCRA w NKJP).

OTHER MEANINGS

„odnoszący się do fenomenu" (WSWO) w filozoficznym znaczeniu tego słowa, które WSWO objaśnia następująco: „to, co postrzegalne, zatem dostępne poznaniu zmysłowemu, podlegające obserwacji za pomocą dostępnych metod i środków; zjawisko".

ETYMOLOGY/STRUCTURE

Od fenomen (co z łc. phaenomenon, gr. phainómenon ‘zjawisko, rzecz, która się pojawia', z gr. phaínein ‘pojawiać się') z sufiksem -alny albo bezpośrednio z fr. phénoménal, nm. phänomenal.

WORD HISTORY

Słowo nieobecne w SWil (choć jest tu fenomen), objaśnione w SWar (t. 1, 1900) za pomocą szeregu synonimów: „osobliwy, rzadki, niezwykły, niepospolity, niebywały, nadzwyczajny, wyjątkowy, dziwny, zadziwiający". Znaczenie filozoficzne (por. OTHER MEANINGS) może być starsze od tu uwzględnionego, por. odpowiednie hasło w SJPDor, a także następujący cytat, o pół wieku poprzedzający pierwszą notację słownikową: „Cnot tych i prac ducha nie będę opowiadał, albowiem je duch każdy w bliskim siebie stworzeniu wyczyta: opowiem tylko niektóre, a zda się fenomenalne w postępie ducha wydarzenia" (Juliusz Słowacki, Genezis z Ducha, 1844).

DERIVATIVES

fenomenalnie, fenomenalność

VARIANT

fenomenalny

PRONUNCIATION

[fenomenalny]

GRAMMAR

Przymiotnik, lm fenomenalni. Rzadko stopniowany i tylko opisowo.

FREQUENCY

Około 3 na milion słów.

COLLOCATIONS

fenomenaln|y

~y pomysł, rekord, sukces, talent, wzrost, ~a pamięć, rola (w filmie), umiejętność, zdolność, ~e zjawisko, ~e wyniki

naprawdę ~y, wręcz

coś jest ~e

coś ~ego

EXAMPLES

Fenomenalna głupota Kopowskiego zdawała się jeszcze wzrastać na świeżym powietrzu (...). (Sienkiewicz Henryk, Rodzina Połanieckich, 1895)

Przewidywał, że nastąpi ekstraordynaryjne karciarstwo, masowe picie gorzałki czy w ogóle fenomenalna jakaś rozpusta. (Żeromski Stefan, Uroda życia, 1912)

Ostatnio zbudziło się w niej zamiłowanie do tańca. Jak w innych dziedzinach, tak i w tej ujawniła od razu fenomenalne zdolności. (Balet polski zaproszony do Rzymu, „Światowid. Sztuka i film", 1937, nr 10)

Faktem wprost fenomenalnym jest to, że Karol Libelt jako pierwszy w Wielkopolsce zajął się rolą i zadaniami rodziny i poświęcił jej odrębną rozprawę. (Jan Chamot, Samotnik z Czeszewa, „Kultura i Społeczeństwo", 1977, nr 1)

Nie wygląda na sto lat. Obdarzona fenomenalną pamięcią, której można tylko pozazdrościć. (Beata Zalot, A trzewiczki były czarne, „Tygodnik Podhalański", 1999, nr 25)

Dał się poznać nie tylko jako fenomenalny skrzypek, ale także jako znakomity dyrygent, hojny mecenas i... wielki miłośnik jogi. (Krótkie piłki, „CKM", 1999, nr 8)

Fenomenalna wręcz energia twórcza nie dawała jej spocząć nawet w najbardziej dramatycznych okolicznościach (...). (Maria Rostworowska, Portret za mgłą. Opowieść o Oldze Boznańskiej, 2003)

SYNONYM

nadzwyczajny

PRONUNCIATION

[nad-zwyczajny]

GRAMMAR

Przymiotnik, lm nadzwyczajni. Niestopniowany, nawet opisowo.

FREQUENCY

Około 40 na milion słów, z tego co najmniej 20 procent to znaczenie pominięte w niniejszej analizie, zob. OTHER MEANINGS.

DEFINITION

SWJP: „wykraczający, wybijający się ponad przeciętność; nieprzeciętny, niepospolity, niezwykły, wyjątkowy".

ISJP: „Coś, co jest nadzwyczajne, różni się zdecydowanie i na korzyść od tego, z czym się spotykamy na co dzień, np. jest ładniejsze lub ciekawsze".

USJP: „wybijający się ponad przeciętność, bardzo rzadko się zdarzający; niepospolity, niezwykły, niebywały, wyjątkowy".

USAGE

Według USJP słowo książkowe. W NKJP w przeliczeniu na milion słów najczęstsze w mowach sejmowych i tekstach urzędowych, ale w obu obecne przede wszystkim w swoim drugim znaczeniu, pomijanym w niniejszej analizie. W znaczeniu tu uwzględnionym najczęstsze zaś w beletrystyce, literaturze faktu, publicystyce i internetowych tekstach nieinteraktywnych (źródło: funkcja Profil wyszukiwarki PELCRA w NKJP).

OTHER MEANINGS

„spowodowany niezwykłymi okolicznościami, nieprzewidziany w programie, planie; ponadprogramowy, specjalny" (USJP), np. nadzwyczajna sesja parlamentarna, nadzwyczajne środki ostrożności lub sytuacja nadzwyczajna.

ETYMOLOGY/STRUCTURE

Od przymiotnika zwyczajny lub wyrażenia nad zwyczaj.

WORD HISTORY

Słowo nieobecne w SStp, poświadczone w SPXVI. Zanotowane w Thesaurusie Knapiusza, Nowym dykcjonarzu Troca, powtórzone w SJPLin z definicją: „niezwyczajny, nad tryb pospolity, ekstraordynaryjny, nietrybowy".

COLLOCATIONS

nadzwyczajn|y

~y czyn, wysiłek, ~a aktywność, gorliwość, troska, ~e osiągnięcia, wyniki ● ~y dar, talent, ~a pamięć, ~e umiejętności, zdolności ● ~y zbieg okoliczności, ~a okazja, zmiana, ~e przeżycie, uzdrowienie, zjawisko, ~e historie, przygody, rzeczy, wydarzenia, wypadki, zdarzenia ● ~y smak, ~a moc, popularność, siła, uroda ● ~a przyjemność, ~e zainteresowanie, ~e dochody, zalety ● coś ~ej wagi

naprawdę ~y, rzeczywiście, wprost, zupełnie

coś jest ~e

coś ~ego, nic

EXAMPLES

Respekt nadzwyczajny nie pozwolił mi dalej sprzeciwiać się jej rozkazom. (Ignacy Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, 1776)

Nic się ważnego nie działo na Ukrainie, czego by nadzwyczajne nie przepowiedziały jawiska. (Maurycy Mochnacki, O literaturze polskiej w wieku XIX, 1830)

– Pani przyzwyczaiła panienkę do swej nadzwyczajnej dobroci...
– To prawda. Rozpieściłam ją.
(Eliza Orzeszkowa, Dobra pani, 1885)

Szedł za nią, ani słowa nie powiedział, otworzył drzwi z zatrzasku. Maria uczuła przez to jego i swoje milczenie, jakby zaszło coś nadzwyczajnego. (Pola Gojawiczyńska, Dziewczęta z Nowolipek, 1935)

Tomek! Ty jesteś nadzwyczajny chłopak! Ziuta! Basia! Chodźcie no prędko! Mamy tu chłopca, który zna się na sukienkach! (Hanna Ożogowska, Dziewczyna i chłopak, czyli heca na 14 fajerek, 1961)

A Niemcy, baczni i osłupiali ze zdumienia, ujrzeli rzecz nadzwyczajną: oto eskadron polskich husarzy imienia królewicza Aleksandra wysuwa się z szeregów i rusza prosto na obóz turecki. (Michał Komaszyński, Piękna królowa Maria Kazimiera d'Arquien, 1983)

Ciągle słyszeli z Jasiem, jaka ich matka była nadzwyczajna, jaka piękna, jaka zdolna. (Maria Nurowska, Panny i wdowy: zdrada, 1991)

Przyznam się, że nie doceniłem ich odporności psychicznej, nadzwyczajnej w tak młodym wieku. (Grzegorz Mathea, IV Rzeczpospolita, 2005)

DERIVATIVES

nadzwyczajnie, nadzwyczajność

SYNONYM

niezwykły

PRONUNCIATION

[ńezwykły]

GRAMMAR

Przymiotnik, lm niezwykli. Stopniowany syntetycznie lub opisowo.

FREQUENCY

Około 140 na milion słów.

DEFINITION

SWJP: „inny niż zwykle, wyróżniający się spośród innych, rzadko spotykany; nieprzeciętny, niepospolity, nadzwyczajny".

ISJP: „Coś, co jest niezwykłe, 1 różni się, zazwyczaj korzystnie, od tego, z czym się spotykamy na co dzień, np. jest ładniejsze lub ciekawsze". (...) 2 odznacza się większą siłą lub intensywnością niż zwykle".

USJP: „nie taki jaki zwykle bywa, wyróżniający się czymś spośród innych; nieprzeciętny, niepospolity, nadzwyczajny".

USAGE

W NKJP słowo najczęstsze w internetowych tekstach nieinteraktywnych, w tekstach informacyjno-poradnikowych i w literaturze faktu, rzadsze w beletrystyce, jeszcze rzadsze w publicystyce, internetowych tekstach interaktywnych i tekstach naukowo-dydaktycznych (źródło: funkcja Profil wyszukiwarki PELCRA w NKJP).

ETYMOLOGY/STRUCTURE

Od zwykły, co z psł. imiesłowu *sъvyklъ, z psł. *sъvyknǫti ‘przyzwyczaić się, przywyknąć', z psł. *vyknǫti ‘przyzwyczajać się' (SEJP).

WORD HISTORY

Słowo nieobecne w SStp, licznie poświadczone w SPXVI, gdzie także niezwykle i niezwykłość. Uwzględnione w Thesaurusie Knapiusza i Nowym dykcjonarzu Troca, w SJPLin wymienione bez definicji, jak wiele innych przymiotników na nie-.

COLLOCATIONS

niezwykł|y

~y człowiek, gość, ~a istota, kobieta, osoba, para, postać ● ~y fenomen, los, przypadek, wypadek, zbieg okoliczności, ~a historia, sytuacja, uroczystość, ~e spotkanie, wydarzenie, zdarzenie, zjawisko, ~e dzieje, okoliczności, przygody ● ~a okazja, szansa, ~e szczęście (mieć), ~e możliwości ● ~a kariera, ~e życie ● ~y charakter czegoś, ~e cechy, walory, właściwości ● ~y czar (jakiegoś miejsca), klimat, nastrój, urok, ~a uroda, ~e piękno ● ~y kształt, smak, wygląd, ~a atmosfera, barwa, forma, lekkość, łatwość, popularność, precyzja, szybkość, ~e bogactwo, podobieństwo, tempo, znaczenie ● ~y widok, ~a scena, sceneria ● ~y ruch, spokój, ~a cisza ● ~y dar, talent, ~a aktywność, energia, inteligencja, intuicja, moc, odwaga, osobowość, pamięć, pasja, pracowitość, siła, sprawność, staranność, wrażliwość, wyobraźnia, życzliwość, ~e okrucieństwo, zachowanie, zainteresowanie, ~e pomysły, umiejętności, zdolności ● ~y sukces, wyczyn, ~a podróż, wyprawa, ~e odkrycie, osiągnięcie, przedsięwzięcie, powodzenie, ~e czyny ● ~y dokument, film, koncert, obraz, sen, spektakl, ~a kolekcja, książka, muzyka, opowieść, wystawa, ~e dzieło, widowisko, ~e efekty ● ~e doświadczenie, doznanie, poczucie czegoś, przeżycie, uczucie, wrażenie, wzruszenie ● ~a miłość, radość ● ~y moment, wieczór, ~a chwila, ~e miejsce ● ~y obiekt, okaz, prezent, ~a budowla

ktoś ~ej piękności, ~ej urody, coś ~ej wagi

osoba ~a, rzeczy ~e

doprawdy ~y, naprawdę, rzeczywiście, zaiste ● dość ~y, najbardziej, równie, zupełnie ● ~y wprost, wręcz

coś jest ~e

nowy i ~y, piękny i ~y, zwykły i ~y

coś ~ego, nic, ktoś ~y

EXAMPLES

Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony
Polecę precz, poeta, ze dwojej złożony
Natury (...).
(Jan Kochanowski, Pieśń XXIV, 1586)

I co się rzadko w zgromadzeniu zdarza,
Pędem niezwykłym wpadł do refektarza.
(Ignacy Krasicki, Monachomachia, 1778)

Hrabia lubił widoki niezwykłe i nowe,
Zwał je romansowymi; mawiał, że ma głowę
Romansową; w istocie był wielkim dziwakiem.
(Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, 1834)

To rzekłszy pan Zagłoba podniósł Rzędziana z ziemi z łatwością, znamionującą niezwykłą siłę, i wyszedł do sieni (...). (Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, 1883)

Nigdy w zwykłych okolicznościach o tej porze nie dzwoniono – przy tym i samo dzwonienie było niezwykłe. (Wiktor Gomulicki, Wspomnienia niebieskiego mundurka, 1906)

Panna Barbara patrzyła na niego teraz dużo łaskawszym okiem, zwłaszcza gdy się dowiedziała, że był w powstaniu i że potem doświadczał niezwykłych przygód, tułając się długo po świecie. (Maria Dąbrowska, Noce i dnie, 1932)

Nareszcie uczynił rzecz niezwykłą, tak niezwykłą, że sam na nią chyba nie wpadł. Podobno podszepnął mu ją wędrowny przekupień przebrany za mędrca, albo też mędrzec przebrany za przekupnia – rozmaicie o tym mówiono. (Stanisław Lem, Bajki robotów, 1964)

Przeżyła kilka lat u boku niezwykłego człowieka, który odszedł przedwcześnie. (Elżbieta Baniewicz, Anna Dymna – ona to ja, 1997)

Kola zapomniał o wszystkim i wpatrywał się w niezwykłe zjawisko z głupawo rozchylonymi ustami. (Witold Jabłoński, Dzieci nocy, 2001)

Historia zamku jest niezwykła, tak jak i niezwyczajne są jego majestatyczne mury. (Lechosław Herz, Wardęga. Opowieści z pobocza drogi, 2010)

DERIVATIVES

niezwykle, niezwykłość

SYNONYM

wyjątkowy

PRONUNCIATION

[wyjontkowy]

GRAMMAR

Przymiotnik, lm wyjątkowi. Stopniowalny opisowo.

FREQUENCY

Około 45 na milion słów.

DEFINITION

SWJP: „stanowiący wyjątek, zazwyczaj wyróżniający się korzystnie; niezwykły, wspaniały; bardzo rzadki".

IJSP: „1 Mówimy, że jakieś osoby, rzeczy, sytuacje itp. są wyjątkowe, aby podkreślić, że mają jakąś rzadką i zwykle cenną cechę. (...) 2 Wyjątkowe sytuacje i zdarzenia są niezwykłe i występują rzadko".

USJP: „będący wyjątkiem, wyróżniający się czymś, bardzo rzadki; szczególny, osobliwy, nadzwyczajny, niezwykły, niebywały".

USAGE

Słowo nienacechowane stylistycznie. W USJP oznaczone jako książkowe, co jednak nie znajduje odzwierciedlenia w jego dystrybucji stylistycznej w NKJP: wyjątkowy ma tu względnie równomierny rozkład w wielu rodzajach tekstów (źródło: funkcja Profil wyszukiwarki PERLCRA w NKJP).

ETYMOLOGY/STRUCTURE

Od wyjątek, z imiesłowu wyjęty czasownika wyjąć, który z kolei od jąć, z psł. *(j)ęti ‘wziąć, chwycić', także ‘zacząć, rozpocząć' (SEJP).

WORD HISTORY

Słowo nieobecne w SJPLin ani w kartotece SJPXVII, uwzględnione w SWil z definicją „p. [przymiotnik] od wyjątku, szczególny, wyłączny, nie należący do ogólnej zasady"; tamże przysłówek wyjątkowo.

COLLOCATIONS

wyjątkow|y

~y pech, zbieg okoliczności, ~a możliwość, okazja, sposobność, szansa, ~e szczęście ● ~a sytuacja, ~e położenie, ~e okoliczności, przypadki, warunki, wypadki ● ~y czas, dzień, moment, wieczór, ~a chwila ● ~y status, ~a jakość, pozycja, ranga, rola, wartość, ~e znaczenie, ~e cechy, walory, właściwości ● ~y charakter czegoś, klimat czegoś, nastrój, ~a atmosfera czegoś, oprawa (np. koncertu) ● ~y smak, ~a moc, siła, uroda, ~e piękno ● ~y koncert, mecz, pokaz, spektakl, ~a impreza, wystawa, ~e spotkanie, święto, wydarzenie, zdarzenie ● ~y film, prezent, produkt, zabytek, ~a budowla, książka, ~e zdjęcia ● ~a aktywność, brutalność, dbałość, odporność, odwaga, ostrożność, precyzja, sprawność, staranność, umiejętność, wrażliwość, wyobraźnia, zdolność, życzliwość, ~e okrucieństwo, zaangażowanie, zainteresowanie ● ~y dar do czegoś, talent, ~e kwalifikacje, predyspozycje ● ~y artysta, człowiek, mężczyzna, ~y gość, ~a istota, kobieta, osoba, osobowość, postać, ~e dziecko ● ~a misja, ~e przedsięwzięcie, zadanie ● ~e doświadczenie, osiągnięcie, przeżycie ● ~a nagroda, ~e wyróżnienie ● ~y brak czegoś, okaz, przykład, przywilej, sposób, ~a atrakcja, historia, lekcja, oferta, popularność, uwaga, ~e miasto, miejsce, zjawisko, ~e środki, zasługi

czas ~y, okres, chwile ~e ● film ~y, postać ~a, rzecz, dzieło ~e, miasto zjawisko

absolutnie ~y, bardzo, całkiem, dość, naprawdę, raczej, rzeczywiście, szczególnie, wprost, wręcz, zupełnie

coś jest ~e, coś nie jest niczym ~ym

~y i jedyny ● jedyny i ~y, szczególny i ~y

coś wyjątkowego, ktoś wyjątkowy ● ~y w historii, skali (Europy, świata) ● coś ~ej wagi

EXAMPLES

Idzie tu o grzech wyjątkowy, z którego nie każdy spowiednik może uwolnić. (Jan Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie, 1805, tłum. Jan Chojecki, 1847)

Ty masz wyjątkową naturę. Po ojcu twym odziedziczyłaś wrodzony instynkt prawości, która pogodzić się nie może z żadnym fałszem i z żadną obłudą, których świat tak pełen. (Eliza Orzeszkowa, Pamiętnik Wacławy, 1871)

Ogromna większość odezw, rozlepionych na ulicach, niknie bardzo prędko. Zdzierają je policjanci i stróże. (...) W wyjątkowych wypadkach odezwy rozlepione przetrwać zdołają (...) kilka godzin rannych, odezwy bowiem rozlepia się zwykle wieczorem albo w nocy. (Józef Piłsudski, Bibuła, 1903)

Od szeregu lat mieszkała tam niejaka Marcela Ravalleau, znana z wyjątkowej wprost urody. (Gdy miłość kończy się..., „Ostatnie Wiadomości", 1934, nr 250)

(...) widok saren wychodzących o zmierzchu na skraj lasu nie był tu niczym wyjątkowym. (Andrzej Stasiuk, Biały kruk, 1955)

Przeważnie ludzie myślą tylko o sobie, i to jest zaprzeczeniem dobroci. Niektórzy myślą o wszystkich, i to też nie jest dobroć. A tylko wyjątkowi myślą o innych, o tym czy tamtym pojedynczym człowieku, i to jest dobroć. (Tadeusz Breza, Urząd, 1960)

(...) zespół normalnie pracuje po osiem godzin dziennie, ale w przypadkach wyjątkowych dzień pracy może być przedłużony o godziny nadliczbowe. (Rozmawiałem z komputerem, „Przegląd Techniczny", 1970, nr 2)

(...) do posiłku, podawało się tylko wodę. Wino pojawiało się nadzwyczaj rzadko, przy wyjątkowych okazjach. (Zdzisław Morawski, Gdzie ten dom, gdzie ten świat, 1994)

Dzisiaj Wrocław odwiedzi wyjątkowy gość – święty Mikołaj, prosto z Rovaniemi w Laponii. (Święty Mikołaj z prezentami, „Gazeta Wrocławska" 6.12.2002)

MULTI-WORD EXPRESSIONS

stan wyjątkowy

DERIVATIVES

wyjątkowo, wyjątkowość, bezwyjątkowy, bezwyjątkowo, bezwyjątkowość

GENERAL DISCUSSION

Znaczenie desygnacyjne porównywanych tutaj wyrazów jest identyczne, najbardziej uderzająca różnica między nimi dotyczy ich frekwencji: obce słowo fenomenalny jest używane o rząd wielkości rzadziej od pozostałych. Ze względu na niską frekwencję i obce pochodzenie jest ono nacechowanym członem szeregu. Nie jest jednak nacechowane „uczonością", erudycją, jak wiele innych zapożyczeń o rozpoznawalnie obcej genezie. Obce pochodzenie wzmacnia raczej jego funkcję emfatyczną.

Funkcja ta w pewnym stopniu przysługuje wszystkim analizowanym tu przymiotnikom i przejawia się w obecności operatorów typu naprawdę, wprost, wręcz w ich obrazach kolokacyjnych. W porównaniu z pozostałymi członami szeregu słowo fenomenalny jest jednak szczególnie ekspresywne. Wskazuje na to nie tylko obecność odpowiedniego kwalifikatora w ISJP, ale przede wszystkim profil stylistyczny tego słowa, charakteryzujący się znacznym udziałem interaktywnych tekstów internetowych i znacznym udziałem beletrystyki (co nietypowe dla zapożyczeń, zwykle częstszych w publicystyce niż beletrystyce). Nie bez znaczenia jest i to, że fenomenalny to słowo dłuższe od pozostałych, mające aż pięć sylab. Jako takie szczególnie dobrze nadaje się do wyrażania emfazy, zgodnie z jedną z zasad ikoniczności, która mówi: im więcej formy, tym więcej treści (zob. Kognitywne podstawy języka, s. 22–30).

Przymiotniki o funkcji emfatycznej mogą wyrażać różną ocenę: negatywną, np. koszmarny, okropny, potworny, straszny, tragiczny, lub pozytywną, np. cudowny, fantastyczny, nieziemski, przepiękny, rewelacyjny, znakomity. Słowa opisane w tym artykule należą zasadniczo do drugiej grupy, ale w nierównym stopniu: fenomenalny i nadzwyczajny bardziej niż niezwykły i wyjątkowy. Jak wynika bowiem z analizy kolokacji, fenomenalne i nadzwyczajne są tylko zjawiska korzystne i pożądane (nawet jeśli nie widać tego w bezpośrednim kontekście, daje się zauważyć w dalszym, np. fenomenalny wzrost może dotyczyć zysków, ale nie strat). Natomiast niezwykłe, a zwłaszcza wyjątkowe mogą być też – choć nie dominują w kolokacjach – zjawiska niepożądane, por. niezwykłe okrucieństwo, wyjątkowy pech, wyjątkowa brutalność, wyjątkowe okrucieństwo. Oceniane z tego punktu widzenia, dwa pierwsze przymiotniki opisane w tym artykule, jak również dwa następne, są sobie bliższe niż którykolwiek element pierwszej pary w relacji do któregokolwiek elementu drugiej pary.

Prawdopodobnie słowo fenomenalny pojawiło się w polszczyźnie najpierw w znaczeniu ‘zjawiskowy, podlegający percepcji', szybko jednak zmieniło swoje znaczenie i stało się określeniem tego, co rzadkie i godne podziwu. Dlatego fenomenalne zjawisko – jedna z typowych kolokacji – dziś nie razi, mimo że z historycznego punktu widzenia jest pleonazmem.

REFERENCES

ISJP: Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1–2. Warszawa: PWN, 2000.

Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, http://rcin.org.pl/dlibra/publication?id=20029&from=&dirids=1&tab=1&lp=17&QI=.

Kognitywne podstawy języka, red. E. Tabakowska E. Kraków: Universitas, 2001.

NKJP: Narodowy Korpus Języka polskiego, http://www.nkjp.pl.

Nowy dykcjonarz, to jest mownik polsko-niemiecko-francuski, M. A. Troc. Lipsk: „Nakładem Jana Fryderyka Gledycza", 1764.

PELCRA: P. Pęzik, Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP (w:) A. Przepiórkowski, M. Bańko, R. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk (red.): Narodowy Korpus Języka Polskiego. Warszawa: PWN, 2012, s. 253–273.

SEJP: Słownik etymologiczny języka polskiego. W. Boryś. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.

SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11. Warszawa: PWN, 1958–1969.

SJPLin: Słownik języka polskiego, S. B. Linde, t. 1–6. Warszawa, 1807–1814.

SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M. R. Mayenowa, F. Pepłowski, t. 1–35. Wrocław: Ossolineum, 1966–.

SStp: Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–11. Kraków: IJP PAN, 1953–2002.

SWar: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8. Warszawa, 1900–1927.

SWil: Słownik języka polskiego, A. Zdanowicz i in., t. 1–2. Wilno: „wydany staraniem i kosztem Maurycego Orgelbranda", 1861.

SWJP: Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj. Warszawa: Wilga, 1996.

Thesaurus Polono-Latino-Graecus, G. Knapiusz, t. 1–3. Cracoviae: F. Caesario, wyd. 2, 1643.

USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–6. Warszawa: PWN, 2003.

WSWO: Wielki słownik wyrazów obcych PWN, red. M. Bańko. Warszawa: PWN, 2003.

AUTHOR

Mirosław Bańko

PUBLISHED

9.07.2014