LOANWORD

e-mail

VARIANTS

e-mail, rzadziej mail, email , mejl

DEFINITION

„wiadomość wysłana pocztą elektroniczną" (WSWO)

EXTRA-LINGUISTIC INFORMATION

Idea wysyłania informacji tekstowej między komputerami sięga lat 60. XX wieku, ale dopiero w latach 90. usługa ta stała się szerzej dostępna. Według badania CBOS w 2012 r. ponad połowa Polaków korzystała regularnie z internetu, przy czym odsetek ten był wyższy wśród ludzi młodych i dobrze wykształconych. Inne badania pokazują, że na świecie ponad 2 miliardy ludzi korzysta z poczty elektronicznej i że dziennie wysyłanych jest prawie 200 miliardów e-maili (Radicati Group). Większość z nich to niestety spam, a część to oszukańcze listy, których nadawcy, podszywając się pod instytucje godne zaufania, próbują wyłudzić od adresatów dane osobowe (tzw. phishing).

Powszechny dostęp do różnych form komunikacji internetowej – z których poczta elektroniczna jest tylko jedną – zmienił tak różne aspekty naszego życia, jak rozrywka i edukacja, zakupy i kontakty z urzędem, wpłynął też na kontakty międzyludzkie, por. choćby fenomen portali społecznościowych. Sieciowe znajomości stają się czasem ważniejsze od realnych: ta nowa sytuacja jest przedmiotem badań socjologów i psychologów, a także inspiracją twórców, por. bestsellerową powieść Janusza L. Wiśniewskiego Samotność w sieci (2001, ekranizacja w reżyserii Witolda Adamka w 2006).

USAGE

Poszczególne warianty różnią się dystrybucją tekstową, zob. ich opis niżej.

OTHER MEANINGS

1. „inaczej poczta elektroniczna", 2. „adres internetowy użytkownika poczty elektronicznej"(WSWO)

ETYMOLOGY/STRUCTURE

Z ang. e-mail, co skrótem od electronic mail. Ang. termin oznacza system przesyłania wiadomości elektronicznych za pomocą sieci, ogół tych wiadomości oraz każdą wiadomość z osobna. Polszczyzna nie przyswoiła znaczenia kolektywnego (oddaje go liczbą mnogą lub rzeczownikiem poczta, ew. poczta elektroniczna, np. sprawdzać pocztę każdego dnia), dodała zaś znaczenie ‘adres', w ang. wyrażane terminem e-mail address.

WORD HISTORY

Słowo zapożyczone w ostatniej dekadzie XX wieku. Najstarsze poświadczenia formy e-mail w internetowych Archiwum „Gazety Wyborczej", obejmującym teksty publikowane od 1989 r., pochodzą z końca 1992 r. W tym samym roku Archiwum GW poświadcza formę email. Natomiast spolszczony wariant mejl jest młodszy, w Archiwum GW występuje dopiero w tekstach z drugiej połowy lat 90.

DERIVATIVES

1. e-mailowy, mailowy, emailowy, mejlowy;

2. czasownik e-mailować, mailować, emailować, mejlować;

3. potocznie emalia – żartobliwe przekształcenie powstałe na bazie literówek, tzw. czeskich błędów, albo przekład z niemieckiego Email  ‘emalia', używanego też (choć słowniki tego nie rejestrują) jako forma oboczna wobec E-mail  ‘list elektroniczny'.

VARIANT

e-mail

PRONUNCIATION

['imejl]

GRAMMAR

Rzeczownik męski nieżywotny lub żywotny, e-maila, e-maile, e-maili, rzadziej e-mailów, w bierniku e-mail, potocznie e-maila, np. otrzymać e-mail (e-maila).

FREQUENCY

Około 41 na milion słów.

USAGE

W NKJP w przeliczeniu na milion słów wariant najczęstszy w tekstach informacyjno-poradnikowych, następnie w interaktywnych tekstach internetowych i publicystyce (źródło: funkcja Profil wyszukiwarki PELCRA w NKJP).

ETYMOLOGY/STRUCTURE

Wariant o oryginalnej, nie spolszczonej pisowni.

COLLOCATIONS

e-mail

niechciane ~e, fałszywe, oszukańcze, podejrzane, zainfekowane ● pusty ~ ● kolejny ~, pierwszy

~e reklamowe, zachęcające do czegoś ● ~e dotyczące czegoś, informujące o czymś ● ~e trafiające gdzieś, znalezione gdzieś

~ do redakcji ● ~ z informacją, prośbą, pytaniem, zapytaniem ● ~ plikami, z załącznikami

autor ~a, nadawca, odbiorca ● nagłówek ~a, temat, tytuł, treść, zawartość ● setki ~i, tysiące, miliony, liczba ~i ● wymiana ~i

rozsyłać ~e, wysyłać, przesłać ~, przysłać, wysłać ~ do kogoś, wysłać ~ na jakiś adres ● dostawać ~e, odbierać, otrzymywać, dostać ~ od kogoś, otrzymać ● czytać ~e, odczytywać, sprawdzać ● pisać ~, napisać ~ do kogoś, napisać coś w ~u, odpisać na ~, odpowiedzieć ● czekać na ~

~ dotarł gdzieś, przyszedł, ~e krążą gdzieś ● ~ zawiera coś, pochodzi skądś

coś zawartego w ~u

~e i faksy, ~e i listy, ~e i SMS-y, ~e i telefony

EXAMPLES

Dostaję bardzo dużo e-maili od moich współpracowników i początek każdego dnia poświęcam na ich czytanie i pisanie odpowiedzi. (Andrzej Szoszkiewicz, Bruksela za zamkniętymi drzwiami, „Wprost", 1999, nr 26/12)

(...) głównym czynnikiem, który skłonił go do decyzji, była niesłychanych rozmiarów cyberkampania – jego biuro dosłownie zalewane było e-mailami i faksami z całego świata. (Edwin Bendyk, Zatruta studnia. Rzecz o władzy i wolności, 2002)

Znajomy twierdzi, że otrzymał e-maila z załącznikiem, a w nim kilkanaście erotycznych zdjęć Justyny H., pracowniczki jednej z firm w Ciechanowie. (B. Matusiak, Nagi interes, „Tygodnik Ciechanowski", 30.11.2004)

W końcu skasowałem e-mail, a do ojca wysłałem tylko krótką wiadomość, że spotkałem Erikę. (Remigiusz Grzela, Bądź moim Bogiem, 2007)

Jest to bardzo wyrafinowana metoda wyłudzania danych. Przestępca wysyła e-mail od rzekomego banku z prośbą o kliknięcie na podany link, zalogowanie się i zmianę hasła. Po zdobyciu tych informacji konto internauty może zostać szybko wyczyszczone (...). (Złodzieje haseł, „Dlaczego?", 22.08.2009)

VARIANT

mail

PRONUNCIATION

[mejl]

GRAMMAR

Rzeczownik męski żywotny, rzadziej nieżywotny, maila, maile, maili, rzadziej mailów, w bierniku maila, rzadziej mail, np. otrzymać maila (mail).

FREQUENCY

Około 13 na milion słów. Wynik nieco zawyżony ze względu na stosunkowo liczne w NKJP obce nazwy własne z segmentem Mail.

USAGE

W NKJP w przeliczeniu na milion słów wariant najczęstszy w interaktywnych tekstach internetowych, rzadszy w tekstach informacyjno-poradnikowych i publicystyce (źródło: funkcja Profil wyszukiwarki PELCRA w NKJP).

ETYMOLOGY/STRUCTURE

Wariant uproszczony, ale nadal o znamionach obcości.

COLLOCATIONS

mail

niechciane ~e, podejrzane ● zainfekowany ~ ● kolejny ~, ostatni, pierwszy, drugi

~ do znajomych, do redakcji ● ~ z dopiskiem, informacją, prośbą, ~e z pytaniami

nadawca ~a, temat, treść ● dziesiątki ~i, setki, tysiące, miliony

rozsyłać ~e, słać, wysyłać, przesłać ~a, przysłać, wysłać coś w ~u ● dostać ~a, otrzymać, odbierać ~e ● napisać ~a, odpowiadać na ~e, pisać coś w ~u ● czytać ~e, otwierać, sprawdzić

~ przychodzi, zawiera coś

coś zawartego w ~u

~e i listy, ~e i SMS-y, ~e i telefony

EXAMPLES

Wstaje rano i przecierając oczy, włącza komputer. Sprawdza, czy w ciągu ostatnich paru godzin snu przyszły jakieś maile. (Wojna o klawiaturę, „Glamour", 2003, nr 7)

W geście poparcia otrzymała setki maili. (Inga Czerny, Pani komisarz na minach, „Polityka", 16.04.2005)

Wczoraj wieczorem dostałam od Małgosi kolejny list. Do maila dołączyła opowiadanie swego autorstwa. (Bożena M. Dołęgowska-Wysocka, Dać uśmiech i nadzieję, „Gazeta Ubezpieczeniowa", 12.01.2009)

VARIANT

email

PRONUNCIATION

['imejl]

GRAMMAR

Rzeczownik męski żywotny, rzadziej nieżywotny, emaila, emaile, emaili, w bierniku emaila, rzadziej email, np. otrzymać emaila (email).

FREQUENCY

Około 3 na milion słów.

USAGE

W NKJP w przeliczeniu na milion słów wariant najczęstszy w interaktywnych tekstach internetowych, rzadszy w tekstach informacyjno-poradnikowych i nieinteraktywnych tekstach internetowych (źródło: funkcja Profil wyszukiwarki PELCRA w NKJP). W sumie – słowo obecne przede wszystkim w internecie. Nieobecne w słownikach.

ETYMOLOGY/STRUCTURE

Wariant uproszczony, ale nadal o znamionach obcości. Oparty na angielskiej pisowni email, wariantywnej wobec e-mail.

COLLOCATIONS

email

~ zawierający coś

wysyłać ~e

telefon, ~

EXAMPLES

Agenci ubezpieczeniowi rozpaczają. Ich ulubiona metoda promocji w stanie Nowy Jork – wysyłanie emaili z informacją o usługach – może wkrótce być nielegalna. (Nigdy nie spamuj nowojorczyka, „Dziennik Internautów", 12.04.2003)

Rezerwację anulowano. – Dostaliśmy emaila z informacją, że nie udało się im załatwić wiz (...). (Aldona Minorczyk-Cichy, Marianna Lach, Tańsze święta w górach, „Dziennik Zachodni", 22.12.2007)

Za nieustannymi pozdrowieniami, skinieniami głowy nie kryje się bynajmniej chęć pomocy. Telefony, SMS-y, emaile pozostają bez odpowiedzi. (Renata Kudeł, Z Kowala dookoła świata, „Gazeta Pomorska", 12.09.2009)

VARIANT

mejl

PRONUNCIATION

[mejl]

GRAMMAR

Rzeczownik męski żywotny, rzadziej nieżywotny, mejla, mejle, mejli, w bierniku mejla, rzadziej mejl, np. otrzymać mejla (mejl).

FREQUENCY

Około 1 na milion słów.

USAGE

W NKJP w przeliczeniu na milion słów wariant najczęstszy w tekstach konwersacyjnych, co jednak mało znaczące wobec braku informacji o tym, ile osób przepisywało takie teksty i według jakiej instrukcji. W dalszej kolejności mejl obecny w literaturze pięknej, interaktywnych tekstach internetowych i publicystyce (źródło: funkcja Profil wyszukiwarki PELCRA w NKJP).

ETYMOLOGY/STRUCTURE

Wariant spolszczony, o pisowni dostosowanej do wymowy.

COLLOCATIONS

mejl

napisać ~a, dostać, wysłać, pisać ~e

EXAMPLES

Na mejle nie odpowiadają, a na stronie książek jest niewiele – ja zaś szukam pełnej listy. (Świat Książki, Usenet – pl.rec.ksiazki, 4.01.2002)

– Każdy mejl pozostawia po sobie ślad w sieci – tłumaczy Andrzej Piotrowski z Centrum. – Łatwo można sprawdzić, z jakiego serwera był wysłany. (Katarzyna Tokarska, Wyławiani z sieci, „Słowo Polskie. Gazeta Wrocławska", 15.06.2005)

Otworzyłem trzeci mejl. Pierwsze zdanie brzmiało dramatycznie (...). (Waldemar Borzestowski, Bulterier Samson i ja, 2008)

(...) czasem z pewnością zadzwonię do ciebie, przyślę mejla lub sms-a, możemy przecież korzystać z tych dobrodziejstw cywilizacji. (Andrzej Żor, Jedenaście dialogów z porcelanową filiżanką w tle, 2009)

GENERAL DISCUSSION

Funkcja Profil wyszukiwarki PELCRA pokazuje, że dystrybucja wariantów e-mail, mail, email i mejl w NKJP jest różna. W przeliczeniu na milion słów występują one najczęściej w następujących typach tekstów (poczynając od typów najsilniej nasyconych danym wariantem i pomijając transkrypcje tekstów konwersacyjnych jako mało miarodajne):

e-mail: informacyjno-poradnikowe, internetowe interaktywne, publicystyczne

mail: internetowe interaktywne, informacyjno-poradnikowe, publicystyczne

email: internetowe interaktywne, informacyjno-poradnikowe, internetowe nieinteraktywne,

mejl: beletrystyczne, internetowe interaktywne, publicystyczne

Nie dziwi obecność interaktywnych gatunków internetowych na każdej z tych list: internauci mają powody, by używać często słowa e-mail, co daje wysoką frekwencję każdemu z wariantów. Nie dziwi też obecność publicystyki na większości list: parafrazując Stendhala, można powiedzieć, że dziś prasa, a nie powieść stała się „zwierciadłem, które obnosi się po gościńcu", sprawdzanie i wysyłanie e-maili – codzienna czynność wielu z nas – musi być więc w tym zwierciadle widoczne. Zresztą nie trzeba pisać o poczcie elektronicznej, aby w tekście prasowym pojawiło się słowo e-mail (w którymś w wariantów): wystarczy, że redakcja podaje czyjś adres.

Godne uwagi natomiast jest to, że mail i email, w przeciwieństwie do e-maila, mają wyższą frekwencję w dyskusjach internetowych niż w tekstach informacyjno-poradnikowych, a mejl – jeśli pominąć transkrybowane teksty konwersacyjne – występuje najczęściej w beletrystyce, która z zasady unika wyrazów synchronicznie obcych, aby nie stwarzać dystansu wobec świata przedstawionego. Dystrybucja wariantów sugeruje więc, że e-mail to forma oficjalna, a mail, email i mejl to formy potoczne (ostatnia prawdopodobnie bardziej od poprzednich).

Potwierdzeniem tych obserwacji jest odmiana wymienionych wariantów, związana z ich kwalifikacją rodzajową. E-mail występuje częściej w rodzaju męskim nieżywotnym, zgodnie ze swoim znaczeniem (np. wysłać e-mail), niż w żywotnym (np. wysłać e-maila), natomiast trzy pozostałe warianty mają częściej rodzaj męski żywotny. Skądinąd wiadomo, że odmiana rzeczowników referencjalnie nieżywotnych według paradygmatu rzeczowników żywotnych jest charakterystyczna dla języka potocznego (Jadacka 2005: 23–24, por. też hasła kotlet, omlet, orzech i in. w NSPP).

Spostrzeżenia dotyczące strony funkcjonalnej są zgodne z charakterystyką formalną ww. wariantów. Pierwszy, jako zgodny z oryginalną, obcą, pisownią, jest najbardziej „prestiżowy" i najsilniej dystansujący. Drugi i trzeci, zachowując pewne znamiona obcości, są uproszczone, przez to dogodniejsze w tekstach mniej oficjalnych. Czwarty, powstały na bazie drugiego, z powodu fonetycznej pisowni stwarza najmniejszy dystans, nie zwraca uwagi obcością, przeciwnie – wydaje się najbardziej swojski, „luzacki".

Według Jerzego Bralczyka (2007) powodem skrócenia formy e-mail do mail, a potem sprowadzenia tej drugiej do mejl była niepewność dotycząca wymowy formy oryginalnej: ['emejl] czy ['imejl]? Okoliczność taka mogła mieć jakieś znacznie, jednak ważniejsza wydaje się ogólna tendencja do nadawania spolszczonej grafii wariantom lub znaczeniom używanym mniej oficjalnie (por. artykuł o jazzie w niniejszej witrynie, gdzie zwrócono uwagę, że choć zasadniczo przeważa pisownia jazz, to w języku potocznym, w znaczeniach przenośnych dominują postaci spolszczone).

REFERENCES

Archiwum Gazety Wyborczej, http://www.archiwum.wyborcza.pl/Archiwum/0,0.html.

Bralczyk J., Nowe słowa. Warszawa: Hachette Livre, 2007.

Centrum Badania Opinii Społecznej, Korzystanie z internetu, BS/81/2012, Warszawa, czerwiec 2012, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/K_081_12.PDF.

Jadacka H., Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia. Warszawa: PWN, 2005.

NKJP: Narodowy Korpus Języka polskiego, http://www.nkjp.pl.

NSPP: Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski. Warszawa: PWN, 1999.

PELCRA: P. Pęzik, Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP (w:) A. Przepiórkowski, M. Bańko, R. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk (red.): Narodowy Korpus Języka Polskiego. Warszawa: PWN, 2012, s. 253–273.

Radicati Group, The, Email Statistics Report, 2013-2017, http://email.about.com/gi/o.htm?zi=1/XJ&zTi=1&sdn=email&cdn=compute&tm=82&gps=21_2_1280_603&f=00&su=
p284.13.342.ip_&tt=12&bt=5&bts=5&zu=http%3A//www.radicati.com/%3Fp%3D5282.

WSWO: Wielki słownik wyrazów obcych PWN, red. M. Bańko. Warszawa: PWN, 2003.

AUTHOR

Mirosław Bańko

PUBLISHED

16.05.2013

UPDATED

15.02.2015